پاسخ به این گلایه حضور طالبیان در منصب قائم‌مقام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. به‌نظر می‌رسد در این مدت زمانی که از قائم مقامی طالبیان در امور شعر و ادب وزارت ارشاد می‌گذرد اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداده و آن هدف اولیه‌ای که این پست به بهانه آن به‌وجود آمد به کلی فراموش شده است. در این رابطه به گفت‌وگو با یحیی طالبیان نشسته‌ایم تا نظر خود ش را در این مورد بدانیم.
- ضرورت به‌وجود آمدن سمت قائم مقام وزیر در امور شعر در ساختار وزارت ارشاد را چه می‌بینید؟
ضرورت بودن چنین سمتی در وزارت ارشاد به این مسئله بازمی‌گردد که شعرا احساس کردند در مجموعه ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جایگاه مستقلی ندارند؛ مثل جایگاهی که سینماگران یا موسیقی‌دانان دارند. چون چنین احساسی در میان شعرا وجود داشت در دیداری که با رئیس‌جمهور داشتند این موضوع را مطرح کردند و ایشان در پاسخ به این درخواست، این جایگاه را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد کردند.
- شاعران از رئیس‌جمهور خواستند یک اداره زیر در مجموعه‌های معاونت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد کنند اما قائم‌مقام در امور شعر و ادب بیشتر یک جایگاه فردی است، نظرتان در این مورد چیست؟
ببینید، وقتی این سمت شکل گرفت طبیعتا نیاز به یک ساختار مستقل، نیروی انسانی مستقل، جا و مکان و تجهیزات بود و آنچه یک دستگاه و سازمان اداری به آن نیازمند است. ضمن اینکه بحث شعر در وزارت فرهنگ و ارشاد بحثی پراکنده و گسترده است و ما اگر می‌خواستیم تشکیلات مستقلی به‌وجود بیاوریم و با دستگاه‌های بالاتر این تعامل را ایجاد کنیم از آن هدفی که این سمت برای آن به‌وجود آمده بود، بازمی‌ماندیم. خود شعر در کشور ما پدیده‌ای پراکنده است و امکان تجمیع تمام این نهادها میسر نیست. کانون‌های شعری از جمع‌های دو، سه نفره شروع شده تا می‌رسد به شب شاعران، کانون شاعران، دفتر شاعران و مجمع شاعران، این پراکندگی آن قدر است که نمی‌توان آن را به‌صورت یک سازمان درآورد و اگر بخواهیم تمام اینها را جمع کنیم نه بودجه کشور و نه نیروی انسانی در کشور این کفاف را نمی‌دهد.
در داخل وزارت ارشاد، معاونت فرهنگی با هر استان تفاهمنامه‌ای دارد که هر کدام از استان‌ها با این تفاهمنامه فعالیت‌هایی در حوزه شعر انجام می‌دهند؛ حتی خارج از وزارت ارشاد، معاونت فرهنگی- هنری شهرداری، سازمان تبلیغات، نهاد کتابخانه‌ها، وزارت آموزش و پرورش، مرکز توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی، کانون‌های فرهنگی- هنری مساجد و حتی نهادهای نظامی مانند سپاه پاسداران که بسیج جزو آن است و دانشگاه‌ها، هرکدام انجمن شعر و کانون‌های شعری در ساختار خود دارند. اگر این مجموعه‌های داخلی و خارجی را به‌عنوان سازمان جمع کنیم خیلی دشوار است و به نوعی غیرممکن است، به همین دلیل ما شروع به فعالیت‌هایی کردیم که به نوعی شاخص هستند و تصمیم گرفتیم این عنوان یک عنوان نمادین باشد که در نهایت به ارتقای وجهه عمومی شعر و شاعری در کشور کمک کند. اما از طرف دیگر ما سعی کردیم در همه این فعالیت‌ها نقش نظارتی، حمایتی و هدایتی عمومی داشته باشیم. به‌طور مثال اگر همایشی درباره نیما، قیصر امین‌پور و شاعران گذشته انجام می‌شود در این فعالیت‌ها کمک کنیم و اگر نقصی وجود دارد آن را ارتقا دهیم تا اگر فعالیتی در حوزه شعر برگزار می‌شود با کیفیت بالا صورت بپذیرد.
- منظورتان از این فعالیت‌های شاخص چیست؟
شاخص این فعالیت‌ها در سطح ملی و بین‌المللی جشنواره شعر فجر و همایش شاعران ایران و جهان بود. ما سعی کردیم به‌صورت مستقل و با نظارت مستقیم خود، این فعالیت‌ها را در سطح عالی انجام دهیم. جشنواره شعر فجر به لحاظ آزاد بودن موضوع در حقیقت یک جریان شعری را در کشور رقم می‌زند و به‌علت گستردگی آن، هم در سطح ملی و هم بین‌المللی داوری خاصی، رهبری علمی و اجرایی خاصی می‌طلبد؛ از همین رو این جشنواره در داخل ستاد با نظارت خود من برگزار شد و از طریق شورای سیاستگذاری جشنواره شعر فجر اجرا شد اما در باقی فعالیت‌ها مثل همایش شعر آیینی، ما جنبه حمایتی داریم. به‌طور مثال با کمک‌های مالی سعی می‌کنیم کیفیت همایش‌ها را بالا ببریم. در یک جمله ما سعی کردیم مجموعه فعالیت‌هایی که به نام شعر در کشور انجام می‌شود را با این رویکرد ارتقا دهیم و شأن شعر و شاعری را در کشور برجسته‌تر و پررنگ‌تر کنیم.
- تأثیر این فعالیت‌ها را در فضای شعر کشور چطور ارزیابی می‌کنید؟
وقتی یک فعالیت ملی با گستردگی و سازوکار متفاوت انجام می‌شود در نهایت به دیگر فعالیت‌های کوچک در حوزه شعر کمک می‌کند. جشنواره شعر فجر با موضوع آزاد و بدون محدودیت با شرکت‌کردن افراد مختلف از اقصی نقاط کشور انجام می‌شود، داوری‌ها در سطح عالی و با وسواس بیشتری انجام می‌شود و در نهایت برگزیدگان جشنواره فجر می‌توانند به نوعی برای شعر کشور شاخص باشند و به جریان‌سازی شعر در کشور کمک کنند. ما در جشنواره شعر فجر به شعر سنتی، شعر نو، تصنیف ترانه و شعر کودک و نوجوان نگاه می‌کنیم و محدودیتی وجود ندارد، به همین دلیل من فکر می‌کنم برگزیدگان این جشنواره شاخص‌های خوبی هستند.
- به همایش شاعران ایران و جهان بپردازیم، این همایش امسال برگزار شد و شما تعدادی از شاعران خارجی را دعوت کردید و از آنها در فضاهای خاص فرهنگی و تاریخی پذیرایی کردید. نقش شاعران ایرانی در این میان چه بود و چرا در این همایش حضور نداشتند؟
شاعران ایرانی در ایران هستند و همیشه حضور دارند. این سؤال ناشی از نگاهی با محدودیت است. ما قرار اولیه‌مان این نبود که شاعران ایران را به شیراز ببریم و در اماکن فرهنگی و تاریخی مهمانشان کنیم. همایش شاعران ایران و جهان یک افتتاحیه به همراه 12جلسه در تهران داشت، همچنین بازدید از اماکن تاریخی و فرهنگی شیراز؛ در واقع ما شاعران جهان را در شیراز مهمان کردیم تا از اماکن تاریخی و فرهنگی دیدن کنند. همراه این، چند برنامه هم در شیراز برگزار شد که این شاعران در آن شرکت کردند. در این جلسات شاعرانی از شیراز حضور داشتند. در تهران ما از شاعران ایرانی برای افتتاحیه به‌طور خاص دعوت کردیم اما در گردهمایی در جاهای دیگر، دعوت عام بود. ما می‌خواستیم در این گردهمایی‌ها شاعران خارجی با دانشجویان و شاعران دیگر آشنا شوند و باهم گفت‌وگو کنند اما بهتر بود یک جمع خصوصی برای شاعران ایران و جهان ترتیب می‌دادیم که در سال‌های آینده از این پیشنهاد استفاده کنیم تا تعامل بیشتری به‌وجود بیاید.
- این همایش با این شکل و شمایل برگزاری چه تأثیری در فضای شعری کشور ما و هدف اصلی شما که ارتقای وضعیت شعر در کشور است داشت؟
من تصور می‌کنم تأثیر خوبی داشته، چرا که این شاعران با دانشجویان دانشگاه‌های مختلف، اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها، تعدادی از هنرمندان در فرهنگسراها و در کانون‌های شعر دیدار کردند و ارتباطشان با فرهیختگان و دانشجویان ایرانی برقرار شد. اما این تأثیر در سال‌های آینده معلوم خواهد شد. از طرف دیگر آشنایی با مردم ایران و فرهنگ ایرانی بازتاب خوبی در سراسر دنیا خواهد داشت و چهره ایران را در مجامع عمومی دنیا تغییر خواهد داد و آن نگاه خشنی که از ایران ترسیم می‌کنند را تصحیح می‌کند و چهره واقعی ایران را معرفی خواهند کرد.
- برنامه‌های آینده شما به‌عنوان قائم‌مقام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور شعر و ادب برای ارتقای وضعیت شعر در ایران چیست؟
همانطور که اشاره شد فعالیت‌های شعر در وزارت ارشاد بعضی به‌صورت عام، در قالب فعالیت‌ها و برنامه‌هایی در حوزه‌های ستادی و استانی برگزار می‌شوند و مشارکت ما در این برنامه‌ها به‌صورت پشتیبانی است و برنامه‌های شاخصی که گفته شد هم برگزار می‌کنیم. در جشنواره شعر فجر، یکی از مشکلات این بود که افراد پیشکسوت، اشعارشان را ارائه نمی‌دادند، به‌همین دلیل ما امسال مجموعه اشعار منتشر شده پیشکسوتان را جمع کرده‌ایم و قرار است روی این آثار هم داوری انجام شود تا محصولی که در نهایت به‌عنوان برگزیده ارائه می‌شود شمول بیشتری داشته باشد. از طرفی من معتقدم اگر ما 5نشر تخصصی شعر داشته باشیم و این 5نشر در انتخاب شعر دقت کنند و فضای شعری کشور، فضای فرهنگی و مخاطب را بشناسند می‌تواند تأثیر خوبی داشته باشد. ما یک یا دو دفتر تخصصی چاپ شعر داریم که فعالیت‌های قابل‌قبولی دارند و اگر این سازوکار ادامه پیدا کند در روند ارتقای فضای شعری مؤثر است. یکی دیگر از راه‌های ارتقای وضعیت شعری وجودداشتن نقد مؤثر است. اگر نقد مؤثر وجود داشته باشد و بتوان محافل نقد را در کشور به‌وجود آورد، هم به مخاطب کمک می‌کند و هم در کیفیت فضای شعری مؤثر است. من به این سازوکار می‌اندیشم و امیدوارم بتوانم این فضا را به‌وجود بیاورم.
